ตอบคำถามเรื่องยา

คำตอบจากหน่วย DHI

1. ตอบเมื่อ 16 ก.ค. 2568, 11:21 น.

   คำตอบ

   การเลือกซื้อมะระขี้นก (Momordica charantia L.) บรรจุแคปซูล ควรพิจารณาดังนี้ มะระขี้นกมีสารสำคัญหลายกลุ่มที่มีฤทธิ์ต้านเบาหวาน ได้แก่ cucurbitane-type triterpenoids ซึ่งมีโครงสร้างเคมีที่รายงานไว้แล้วประมาณ 200 ชนิด เรียกกันทั่วไปว่า momordicosides หรือชื่ออื่น ๆ เช่น karavilosides, kuguacins หรือ goyaglycosides (Çiçek, 2022)

    

   สารสำคัญที่ควรพิจารณาในผลิตภัณฑ์

   ·     Charantin เป็นส่วนผสมของ sitosteryl glucoside และ stigmasteryl glucoside ซึ่งเป็น cucurbitane-type triterpenoid ที่มีฤทธิ์ทางชีวภาพในการต้านเบาหวาน (Joseph & Jini, 2013; Çiçek, 2022)

   ·     Momordicosides โดยเฉพาะ momordicoside A และ M ที่แสดงฤทธิ์ยับยั้ง α-glucosidase ระดับปานกลาง และ momordicoside D ที่มีฤทธิ์ต้านเบาหวาน (Khan et al., 2018; Çiçek, 2022)

   ·     Vicine พบมากในผลทั้งลูก โดยมีปริมาณประมาณ 0.21 ± 0.01 ไมโครกรัม/100 กรัม (Shaheen et al., 2021)

   ·     Polypeptide-p เป็นโปรตีนที่มีลักษณะคล้ายอินซูลิน (Joseph & Jini, 2013)

    

   ขนาดสารสำคัญที่แนะนำ

   ผลิตภัณฑ์สกัดที่ได้มาตรฐานควรมีขนาด 100 ถึง 200 มก./แคปซูล รับประทานวันละ 3 ครั้ง สำหรับผงแห้งควรมีขนาด 3 ถึง 15 กรัม ต่อวัน ผลิตภัณฑ์ที่มีคุณภาพดีควรมีการกำหนดมาตรฐานให้มี bitter principles รวมถึง charantin อย่างน้อย 10%

    

   ผลิตภัณฑ์ที่มีจำหน่ายในประเทศไทย

   ·     ผลิตภัณฑ์สกัดมาตรฐาน  สารสกัดมะระขี้นกที่มีการกำหนดปริมาณ charantin ไม่น้อยกว่า 2% (w/w) และ polypeptide-p ประมาณ 166.5 มก./กรัม

   ·     ผงผลมะระขี้นกดิบแห้ง เช่น ผลิตภัณฑ์ที่มีผงผลมะระขี้นกดิบแห้ง 500 มก. ต่อแคปซูล

   ·     สารสกัดแบบเข้มข้น เช่น ผลิตภัณฑ์ที่มีมะระขี้นกสกัด 184 มก. เทียบเท่ามะระขี้นก 2.16 กรัม

   ·     ผลิตภัณฑ์เสริมอาหาร เช่น ผลิตภัณฑ์ที่มีสารสกัดจากมะระขี้นก 375 มก. ต่อแคปซูล

    

   การศึกษาวิจัย

   การทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบและการศึกษาเชิงอภิมานที่ศึกษาการใช้มะระขี้นกในผู้ป่วยเบาหวานพบว่า การศึกษาแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุมใน 96 ผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 พบว่า การรับประทานสารสกัดมะระขี้นก 2,380 มก./วัน เป็นเวลา 12 สัปดาห์ สามารถลดระดับน้ำตาลในเลือดขณะอดอาหารได้อย่างมีนัยสำคัญ (p = 0.014) โดยไม่พบผลข้างเคียงรุนแรง (Ryu et al., 2020) และการศึกษาในผู้ที่มีภาวะก่อนเบาหวาน 65 คน พบว่า การรับประทานสารสกัดมะระขี้นกเป็นเวลา 12 สัปดาห์ สามารถลดระดับน้ำตาลในเลือดหลังรับประทานน้ำตาล 75 กรัม และลดระดับ glucagon ได้อย่างมีนัยสำคัญ (Kim et al., 2022)

    

   หลักเกณฑ์การเลือกซื้อ

   1. มาตรฐานคุณภาพการผลิต

   ·     ควรเลือกผลิตภัณฑ์ที่ผลิตภายใต้ Current Good Manufacturing Practices (cGMPs) ตามข้อกำหนดของสำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา และควรมีการรับรองจากองค์กรภายนอกที่น่าเชื่อถือ

   2. ข้อมูลบนฉลาก

   ·     ปริมาณสารสำคัญ ควรระบุปริมาณ charantin และ vicine ที่ตรวจสอบได้ด้วยวิธี HPLC (Shaheen et al., 2021)

   ·     Standardized Extract ควรมีการระบุเปอร์เซ็นต์ของ bitter principles รวมถึง charantin

   ·     วันหมดอายุและเลขรุ่นการผลิต เพื่อการตรวจสอบย้อนกลับ

   3. ข้อมูลผู้ผลิต

   ·     ควรเลือกผู้ผลิตที่มีการทดสอบการระบุตัวตนและมาตรฐานคุณภาพ

    

   ข้อแนะนำ

   สำหรับผู้ใหญ่ควรรับประทานครั้งละ 500-1,000 มก. วันละ 1-2 ครั้ง ก่อนอาหาร และควรรับประทานอย่างต่อเนื่องอย่างน้อย 4-8 สัปดาห์เพื่อให้เห็นผล โดยไม่ควรรับประทานเกินวันละ 2,000 มก.

    

   ข้อควรระวัง

   ผลข้างเคียงที่รายงานของมะระขี้นก ได้แก่ ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำและการชักในเด็ก การลดภาวะเจริญพันธุ์ในหนู และอาการปวดหัว ไม่ควรใช้ในหญิงตั้งครรภ์เนื่องจากมีรายงานฤทธิ์ขับเลือดประจำเดือนและฤทธิ์ทำแท้ง ผลิตภัณฑ์เสริมอาหารไม่เหมาะสำหรับเด็กและสตรีมีครรภ์ (Basch et al., 2003)

   
   

   ผู้ตอบคำถาม โดยคณะเภสัชศาสตร์ มหาวทยาลัยอุบลราชธานี

   ชื่อ-สกุล
   รศ.ดร.บัญชา ยิ่งงาม

   ผู้ร่วมตอบคำถาม โดยบุคคลภายนอก

   ชื่อ-สกุล

   คำสำคัญ

   Bitter melon (Momordica charantia)

   นักศึกษาที่ร่วมค้นคว้า

   อ้างอิง

   Basch, E., Gabardi, S., & Ulbricht, C. (2003). Bitter melon (Momordica charantia): A review of efficacy and safety. American Journal of Health-System Pharmacy, 60(4), 356-359. https://doi.org/10.1093/ajhp/60.4.356
   Çiçek, S. S. (2022). Momordica charantia L.—Diabetes-related bioactivities, quality control, and safety considerations. Frontiers in Pharmacology, 13, 904643. https://doi.org/10.3389/fphar.2022.904643
   Fuangchan, A., Sonthisombat, P., Seubnukarn, T., Chanouan, R., Chotchaisuwat, P., Sirigulsatien, V., Ingkaninan, K., Plianbangchang, P., & Haines, S. T. (2011). Hypoglycemic effect of bitter melon compared with metformin in newly diagnosed type 2 diabetes patients. Journal of Ethnopharmacology, 134(2), 422-428. https://doi.org/10.1016/j.jep.2010.12.045
   Joseph, B., & Jini, D. (2013). Antidiabetic effects of Momordica charantia (bitter melon) and its medicinal potency. Asian Pacific Journal of Tropical Disease, 3(2), 93-102. https://doi.org/10.1016/S2222-1808(13)60052-3
   Kim, B., Kim, S., Choi, H., Ko, S. H., & Ahn, K. (2022). Momordica charantia (bitter melon) efficacy and safety on glucose metabolism in Korean prediabetes participants: A 12-week, randomized clinical study. Scientific Reports, 12(1), 5340. https://doi.org/10.1038/s41598-022-09340-3
   Leung, L., Birtwhistle, R., Kotecha, J., Hannah, S., & Cuthbertson, S. (2009). Anti-diabetic and hypoglycaemic effects of Momordica charantia (bitter melon): A mini review. British Journal of Nutrition, 102(12), 1703-1708. https://doi.org/10.1017/S0007114509992054
   Peter, E. L., Kasali, F. M., Deyno, S., Mtewa, A., Nagendrappa, P. B., Tolo, C. U., Ogwang, P. E., & Sesaazi, D. (2019). Momordica charantia L. lowers elevated glycaemia in type 2 diabetes mellitus patients: Systematic review and meta-analysis. Journal of Ethnopharmacology, 231, 311-324. https://doi.org/10.1016/j.jep.2018.10.033
   Ryu, H. W., Kim, D. S., Lee, W. J., Jeon, J. S., Bae, G. S., & Choi, S. B. (2020). Hypoglycemic efficacy and safety of Momordica charantia (bitter melon) in patients with type 2 diabetes mellitus. Nutrition Research, 84, 41-51. https://doi.org/10.1016/j.nutres.2020.09.002
   Shaheen, S., Ahmad, M., Haroon, N., Tariq, A., & Ali, S. (2021). Bitter melon (Momordica charantia L.) fruit bioactives charantin and vicine potential for diabetes prophylaxis and treatment. Foods, 10(4), 730. https://doi.org/10.3390/foods10040730
   Yin, R. V., Lee, N. C., Hirpara, H., & Phung, O. J. (2014). The effect of bitter melon (Momordica charantia) in patients with diabetes mellitus: A systematic review and meta-analysis. Nutrition & Diabetes, 4(12), e145. https://doi.org/10.1038/nutd.2014.42